به گزارش ایرنا، شهرستان شمیرانات در ارتفاعات البرز با آب و هوایی کوهستانی و سرد، متشکل از شهر شمیران یا تجریش و دو بخش لواسانات و رودبار قصران با جمعیتی افزون بر 600 هزار نفر در شمال و شمال شرقی تهران قرار دارد. در گفتار عامیانه به این منطقه «شمرون» می‌گویند. این شهرستان همچنین مجموعه قابل توجهی از امامزاده ها، کاخ ها، موزه ها، محله های قدیمی، خانه های رجال قدیم و جدید، نهادها و سازمان های کشوری، سفارتخانه ها، دانشگاه ها، مراکز خرید و بوستان های مهم، تفریحگاه های طبیعی و… را در خود جای داده است. حجاری، معرق روی چوب و… ، حجم چوب و ساخت سازهای سنتی از صنایع دستی شمیرانات و گیلاس، آلبالو، گردو، سیب و عسل از سوغات این شهرستان خوش آب و هوا به شمار می رود. با مجله شمیران گشت همراه باشید تا با محله های قدیمی و زیبای تهران و کاخهای قجری شمیران آشنا شوید.
از گذشته، تجریش مهم‌ترین آبادی و مرکز منطقه شمیران به‌حساب می‌آید. خیابان شریعتی با نام پیشین جاده قدیم شمیران، مهم‌ترین راه مواصلاتی این منطقه به تهران قدیم بوده‌است. با احداث خیابان ولیعصر (جاده پهلوی) توسط رضاشاه، دسترسی به تجریش و شمیران برای ساکنین تهران آسان‌تر شد و روند پیشرفت آن را سرعت بخشید. شمیران در گذشته منطقه‌ای ییلاقی و خوش آب و هوا در شمال تهران به‌شمار می‌آمد و محل اقامت تابستانی و تفرجگاه پادشاهان قاجار و دودمان پهلوی بوده‌است و چندین مجموعه کاخ و اقامتگاه توسط آنان در شمیران ساخته شده‌بود. کاخ‌موزه سعدآباد و کاخ نیاوران نمونه‌هایی از این کاخ‌ها به‌شمار می‌رود. به علت گسترش تدریجی شهر تهران، شمیران رفته رفته در شهر تهران ادغام شده و امروزه تحت نظارت مناطق ۱ و ۳ شهرداری تهران اداره می‌شود.
**مجموعه فرهنگی، تاریخی نیاوران
این اقامتگاه سلطنتی پس از سعدآباد با چندین کاخ موزه در بستری سرسبز و درختان سوزنی پربرگ و کهنسال فضای خاص طبیعی و مناسبی را جهت گذران اوقات فراغت فراهم آورده، خصوصاً اینکه آشنایی با سبک زندگی سلطنتی و اشیا و لوازم موجود در کاخ‌ها، برای گردشگران از اقشار مختلف بسیار جذاب می‌باشد.مجموعه نیاوران با مساحتی بالغ بر 11 هکتار و دیوار نسبتا بلند آجری که چیدمان آجرهای آن نیز با سلیقه ای خاص اجرا شده محیط عمومی و خیابان جدا می شود. قدم زدن در باغی که آوازه ی پرندگانی چون طوطی، مینا، کبوتر، دارکوب و … در آن طنین انداز می شود و دیدن لانه‌هایی که در بلندای درختان متنوع و تنومند آن نصب شده از دیگر جذابیت‌هایی ست که می تواند خلوتی دلنشین را رقم بزند. مجسمه های شیر سنگی در اطراف ساختمان کتابخانه و معروف‌ترین آثار هنری سزار بالداچینی مجسمه ساز فرانسوی – ایتالیایی هر عکاسی را به وجد می آورد.نیاوران از اقامتگاه های ییلاقی قاجار بود که در زمان حکومت پهلوی دوم، برخی از بناهای کوچک این باغ تخریب و با سبکی مدرن جهت سکونت وی و خانواده‌اش ساخته شد.
**کاخ اسود
گچ بری های سقف ساختمان و مرمر سیاه رنگ به کار برده در موزه هنرهای زیبا که قبلاً وزارت دربار بوده اولین چیزی ست که به چشم می آید و آن را به کاخ اسود معروف کرده است. آثار نقاشان ایرانی معاصر نظیر سهراب سپهری، حسین محجوبی، فرامرز پیل آرام، حسین زنده رودی، پروانه اعتمادی، نصرالله افجه‌ای و نقاشان عصر صفوی تا قاجار که غالباً تصاویری از افراد درباری آن زمان است که احتمالاً هنرمندان را به شوق نقش تصویر خود به صورتگری وا می‌داشتند در این موزه گردهم آمده است.
**کاخ سبز
یکی از زیباترین کاخهای موجود در ایران از نظر صاحب نظران، کاخ سبز سعدآباد است. کاخی که پس از ساخته شدن با سنگ مرمر با ترکیبی از رگه های سبز، صورتی و قهوه‌ای روشن از معدنی منحصر به فرد در زنجان، معدن تامین کننده به دستور رضاشاه تخریب شد تا هیچوقت ساختمان دیگری با این شکل و نما ساخته نشود.
معماری بنا، تذهیب دیوارها، خاتم کاری، گچ بری‌ها و آیینه کاری های ظریف و زیبا، فرش ابریشمی 70 متر مربعی تالار اثر استاد عبدالمحمد عمواغلی و همخوانی نقش آن با طرح سقف، لوازم اختصاصی شاهان پهلوی و چشم‌انداز خیره کننده شهر تهران از ویژگی های این کاخ است که سبب عکسبرداری بسیار و ثبت خاطرات بازدیدکنندگان می شود.
معماری بنا، تذهیب دیوارها، خاتم کاری، گچ بری‌ها و آیینه کاری های ظریف و زیبا، فرش ابریشمی 70 متر مربعی تالار اثر استاد عبدالمحمد عمواغلی و همخوانی نقش آن با طرح سقف، لوازم اختصاصی شاهان پهلوی و چشم‌انداز خیره کننده شهر تهران از ویژگی های این کاخ است که سبب عکسبرداری بسیار و ثبت خاطرات بازدیدکنندگان می شود.
واژه‌شناسی
شمیران از دو بخش «شمی» یا «سمی» یا «شم» به معنی «بلند»، و «ران» به معنی «جای» تشکیل شده‌است که روی هم، «بلندجای» را گویند. (در مقابل «تهران» (ته + ران) به معنی «پایین جا». در متون قدیمی این منطقه را قلعه شمیران گفته‌اند. در مقابل احمد کسروی ریشه لغوی نام این منطقه را چنین دانسته‌است: « «ران» به معنی جایگاه و سرزمین است، و «سمی» یا «شمی» به معنای سرد است و لذا شمیران (شمیرام، شمیرم، شمیلان، سمیران و سمیرم) به معنای جای سرد یا سردسیر است». نکته‌ای که بر مطلب بالا می‌توان افزود این است که این اسم به حالت جمع و به صورت شمیرانات که امروزه به کار می‌رود، غلط است زیرا شمیران نام عمومی این منطقه‌است که دارای چندین شهر و روستاست و از میان آن‌ها سی روستا در کوهستان قرار دارند و آب و هوای هفده قریه کاملاَ سردسیری است. به گفته ع. پاشایی، نام شمیرانان نتیجهٔ فارسی‌سازی نام «شمرون» از گویش شمیرانی که با زبان مازندرانی اشتراکاتی دارد، است. روستایی به نام شمیران در دهستان فیروزجاه بخش بندپی شرقی شهرستان بابل استان مازندران وجود دارد . هم چنین منطقه‌ای به نام شمیران با آب و هوای مشابه شمیران تهران در بیت‌المقدس وجود دارد. شمیران روستاهای کهن و زیبای فراوانی داشته‌است. نام‌های بسیاری از این روستاها زیبا و گوشنوازند و بسیاری از این نام‌ها از ریشه لهجه شمیرانی زیر شاخه زبان تاتی که تا قبل از انقلاب سال ۵۷ زبان چیره در شمیران بوده‌است، گرفته شده‌اند.
