بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی و مرکز شهرستان بیرجند در شرق ایران است. بیرجند نخستین شهر در ایران است که دارای سازمان آبرسانی بوده و بنگاه آبلوله بیرجند به عنوان اولین سازمان آبرسانی ایران شناخته می‌شود. این شهر همچنین دومین شهر در ایران است که در سال ۱۳۰۲ و پیش از تهران از لوله‌کشی آب شهری برخوردار گردید. جالب است بدانید تا پیش از جنگ جهانی دوم، کنسولگری‌های انگلستان و روسیه در بیرجَند مستقر بودند. در این مطلب با شمیران گشت همراه باشید و جاذبه های دیدنی اش را بهتر بشناسید .
ارگ کلاه فرنگی
یکی از آثار تاریخی شهر بیرجند ارگ کلاه فرنگی است. این بنا در دوره قاجار و بین سال های ۱۲۶۴ تا ۱۳۱۳ هجری قمری ساخته شده و در حال حاضر استانداری خراسان جنوبی است. این ساختمان در گذشته به نام های دیگری مثل ارگ حسام الدوله، قصر بی بی عروس و ارگ سرکار نیز معروف بوده است. صرف نظر از فرم زیگوراتی آن، دارای نقشه و پلان جامع و کاملی است.
عمارت تاریخی اکبریه بیرجند
عمارت و باغ اکبریه در دوره قاجاریه و توسط شوکت الملک در دو طبقه ساخته شده‌است. باغ اکبریه با وسعتی حدود ۴۵ هزار مترمربع در بستری کوهستانی واقع شده و متشکل از دو بناست که ساختمان قدیمی‌تر متعلق به حشمتالدوله، پدر ابراهیم شوکتالملک است که تاریخ احداث آن به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه برمی‌گردد. فرم معماری آن ترکی با الهامی از معماری روسی است که تلفیق آن با معماری اسلامی، سبک معماری نوینی را نشان می‌دهد. این بنا شامل تالار آیینه، گنبد کلاه فرنگی، تزئینات مقرنس لانه زنبوری و رسمی بندی که صرفا جهت پذیرایی از نمایندگان سیاسی داخلی و خارجی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است.اولین و قدیمی‌ترین بناهای این مجموعه که به بنای شوکت الملک معروف است هم اکنون به کتابخانه و دانشکده هنر اختصاص دارد. بخش مرکزی آن نیز که بنای حکومتی بوده در دو طبقه مجزا به عنوان موزه باستان شناسی و مردم شناسی بیرجند مورد استفاده قرا می‌گیرد.
موزه مردم شناسی بیرجند
این موزه، در طبقه همکف عمارت مرکزی اکبریه واقع شده که هدف اصلی از تشکیل آن علاوه بر پیوند نسل جوان با سنت ها و آداب گذشته، شناساندن و معرفی سنت ها و فرهنگ های بومی منطقه ای و شناخت ارزش های اقتصادی، اجتماعی، فنی و فرهنگی ابزار، اشیا و آداب و رسوم به مردمی است که آنها را به کار می گرفته و می گیرند.موزه مردم شناسی پیوندی رو بین نسل جدید و گذشته پرافتخار نسل قدیم و پیشینیان برقرار می کند و از مهم ترین بخش های آن می شود به بخش مراسم عروسی، قالی بافی، پارچه بافی، سفالگری، عطاری، دستاسی و آهنگری که در قالب ۲۸ عدد مجسمه به نمایش گذاشته شد‌ه‌اند اشاره کرد. قدمت بعضی از اشیای این موزه مثل شیشه های عطاری، قیچی و شانه آرایشگر، وسایل کفاشی و … به بیش از یک قرن می رسد. در اینجا مجموعه ای از غرفه های مورد علاقه مردم یعنی غرفه های مراسم عروسی، کشاورزی، سبدبافی، سفالگری، عطاری، کفاشی، آهنگری، حکیم باشی، سلمانی، نخ ریسی و پارچه بافی وجود دارد.بسیاری از مشاغل به نمایش گذاشته شده در این موزه از بین رفته‌اند و برخی دیگر نیز رو به نابودی هستند. نکته جالب توجهی که در جای جای این موزه به چشم میاد زندگی ساده و بی تکلف مردم است.
باغ و کوشک امیرآباد
این باغ به امیرمعصوم‌خان شیبانی تعلق داشته است و قدمت آن به اوایل دوره قاجاریه بازمی‌گردد. در ساخت این بنا، معماری اسلامی به همراه نماد‌های سنتی ایرانی کار شده است. فرم طبقه اول بنا به تبعیت از طبقه همکف، به شکل چلیپایی (فرم متقاطع) طراحی و ساخته شده و هماهنگی و نظم چشمگیری را به کل مجموعه بخشیده است. در تزئینات این بنا تجملات زیادی به کار برده نشده و این سادگی به همراه هماهنگی و نظم، نگاه بازدیدکننده را بیشتر به خود جلب می‌کند. درختان انار و میوه‌‌های گوناگون، کاج‌‌ها و گل‌‌های زینتی فراوان، طراوت و خرمی این باغ بزرگ و مشجر را فراهم آورده‌اند.هم‌اکنون این باغ و عمارت در اختیار اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری قرار گرفته و بخش‌‌هایی از آن به کتابخانه، دانشگاه، موزه، سفره‌خانه و چایخانه سنتی اختصاص یافته است.
آدرس : ۵ کیلومتری غرب بیرجند
بنای تاریخی خواجه خضر
بنای تاریخی خواجه خضر یکی از آثار تاریخی ارزشمند استان خراسان جنوبی و شهرستان بیرجند است.به دلیل این‌که در زمان ساخت این بنا اطراف آن آرامگاه بوده ارزش فراوانی جهت ادای نماز میت و مراسم تدفین برای اهالی در بافت شهری داشته است.بنای مزبور دارای دو بانی به نام‌های خواجوی و منصف بوده است و زمان ساخت آن به دوره قاجاریه برمی‌گردد.در مجموع شیوه طراحی بنا به‌صورت تک ایوانی است و با نمای آجری که به شکل خفته راسته چیده شده است.
