استان زنجان یکی از استان هاى فعال کشور در زمینه صنایع دستى است. یافته های باستان شناسی به دست آمده از این استان بر قدمت انواع صنایع دستی در این منطقه گواهی می دهد. صنایع دستی زنجان، از مدت ها پیش جایگاه ویژه ای در بین صنایع دستی ایران داشته است. اگر تاریخ زنجان را بررسی کنید متوجه قدمت و تنوع آن خواهید شد که در حال حاضر از تعدادشان کاسته شده است و آن هم مربوط به مهاجرت صنعتگران به دیگر شهرهاست. در ادامه با شمیران گشت همراه باشید هنرهای دستی زنجان را برای شما معرفی نماییم .

مسگری

هنگامیکه بشر برای رفع سایر نیازهای خود پس از سنگ و گِل، به فلز روی آورد،” مس” در بین فلزات، زودتر از دیگر فلزات به کار رفت به علت اینکه در طبیعت این فلز به صورت خالص یافت می شد و استخراج و بهره برداری از آن ساده بود. از دیگر دلایل کاربرد مس در طول اعصار گذشته که از صنایع دستی زنجان به شمار میرود ، درخشش و جلای فلز مس خالص و رنگ جالب توجه سنگهای معدنی این فلز بوده است. طبق مدارک و شواهد باستان شناسی قدمت استفاده از مس به ۹ هزار و ۵۰۰( ق. م) میرسد و به صورت خالص تا قبل از هزاره پنجم ق.م( کشف ذوب مس) به کار می رفت و برای شکل دادن به آن از شیوه چکش کاری سرد استفاده می شد.

ملیله کاری

ملیله کاری یکی از صنایع دستی بومی استان زنجان است. ملیله به معنای ظریف و ظریف کاری نقره که با استفاده از مفتول ها و نوارهای نقره و با بکارگیری ذوق هنری به شیوه منظم و اسلیمی وار و در انواع مختلف زینتی همچون سنجاق سینه، گردنبند، انگشتر، و انواع مختلف تزئینی همچون پایه استکان، سینی و … ساخته می شود که قدمت آن به ۲۰۰ سال قبل از میلاد می رسد.
قدیمی ترین قطعات ملیله ایران به روایت اکثر محققان به سال های ۳۳۰ تا ۵۵۰ قبل از میلاد تعلق دارد که طی سال های یاد شده به سبب رواج مصرف ظروف گران قیمت از سوی ثروتمندان، صنعتگران فلزکار، به ویژه زرگران و نقره کاران تمام توجه خود را به زیباتر ساختن ظروف معطوف

داشتند و کوشیدند تا به فرآورده های مصرفی حالتی زینتی نیز بدهند و با آنکه بر اثر تاراج اسکندر و سپاهان او، از ظروف فلزی و اشیاء گران قیمت این دوره که غنایمی کم وزن و پر بها بودند اثر چندانی باقی نمانده، ولی آنچه طی یکی دو قرن اخیر در اثر کاوش های باستان شناسی یا به طور تصادفی از دل خاک بیرون آمده نظیر گنج جیحون، همدان و شوش نشانه وجود ملیله کاری و حتی مؤید مهارت و استادی صنعتگران ملیله کاری در ایران قبل از میلاد می باشد.
البته ملیله کاری در شهرهای دیگر مانند اصفهان نیز رایج می باشد ولی ملیله زنجان دارای ظرافت و زیبایی بی نظیری می باشد.

چاقو

چاقوهای زنجان یکی از مهمترین صنایع دستی این شهر به شمار می روند و بدون اغراق می توان گفت که چاقوهای زنجان بهترین چاقوی های دست ساز ایران و جهان به شمار می روند. ظرافت در طراحی، تنوع در ابعاد و مدل ها و همچنین کاربردها، تناسب ساخت و کیفیت برش از ویژگی های این چاقوها به شمار می رود. استفاده از مواد طبیعی مثل فلز و چوب از دیگر ویژگی های چاقوی زنجان می باشد. تجربه چند هزار ساله باعث شده که چاقوهای ساخته شده در زنجان در طول دوران استفاده همواره از کیفیت اولیه برخوردار باشند.

چاروق دوزی

چاروق نوعی کفش است که در گذشته برای عبور از مناطق سخت و کوهستانی از چرم گاو و با نخ ابریشمی یا نخ گلابتون می دوختند. این هنر به دوران ساسانیان بازمیگردد و اوج رونق آن مانند بسیاری از صنایع دستی شهرهای ایران به دوران صفوی می رسد. تنوع در نقش و طرح های این چاروق نظر هر هنرمندی را به خود جذب می کند. انواع مختلف چاروق تمام چرم، توری، پرده بند، تمام پوست و… هستند. که هر کدام از این نوع ها روش و سبک خاصی در ساخت دارند و از جنس چرم، پنبه، ابریشم و پوست عمل آورده درست می شوند. امروزه چارق های بیشتر زنانه بوده و جنبه ی تشریفاتی دارد. این چاروق ها می توانند سوغاتی های زیبای برای اقوامتان باشند.

فرش زنجان

هنر و صنعت قالیبافی از هزاران سال پیش در بین بشر رواج داشته و امروزه نیز در میان جوامع مختلف بشری رواج دارد. منطقه زنجان نیز به دلیل سابقه چند هزار ساله در تمدن، یکی از کانون های قالیبافی ایران در عصر حاضر به شمار می رود. قالی های این منطقه از رجشمارهای بالایی برخوردار هستند و به ریز بافی، مواد اولیه با کیفیت و طرح های زیبا شهرت دارند. ماهی درهم از طرح های مهم قالی زنجان به شمار می رود ولی با این حال طرح کلی قالی های زنجان متاثر از طرح های هندسی می باشد و همچنین تحت تاثیر نقش های منطقه همدان و بیجار کردستان می باشند.

قالی و قالیچه های زنجان در سایزهای مختلفی تولید می شوند اما عمدتا در سایز قالیچه و کناره تولید می شوند. رنگ های کلاسیک قرمز و آبی، بژ، قهوه ای، سیاه و آبی روشن از پرکاربردترین رنگ های قالی زنجان به شمار می رود. به دلیل استفاده از گره ترکی قالی و قالیچه های زنجان کیفیت بالایی در نرمی و نمایان شدن نقش دارند. همچنین قالی زنجان با پشم مرغوب و رنگرزی سنتی تولید می شوند. و رنگرزی را نیز می توان یکی از هنرها و محصولات آن را، از صنایع دستی زنجان قلمداد کرد.